Co to jest zachowek?

Zachowek to instytucja prawna mająca na celu ochronę interesów majątkowych członków najbliższej rodziny zmarłego. To tak jakby ustawodawca przyjął, że istnieje krąg osób, którym należy się określonych rozmiarów korzyść z majątku spadkodawcy, niezależnie od jego woli. Nie ogranicza to swobody dysponowania majątkiem, można testamentem rozdysponować swoje aktywa na inne osoby, lecz wola spadkodawcy może zostać każdorazowo skorygowana o wartość przysługujących uprawnionym zachowków.

Krąg osób uprawnionych do zachowku

Osoby uprawnione do zachowku to zstępni, małżonek i rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, że istnieją trzy grupy takich podmiotów. Bardzo istotnym kryterium jest doprecyzowanie, że „byliby powołani do spadku z ustawy”. Z tego względu krąg podmiotów jest zmienny i zależy od okoliczności każdego konkretnego przypadku. Praktycznie zawsze zalicza się do niego osoby z pierwszej grupy – małżonka i dzieci. Druga grupa to dalsi zstępni, którzy zgodnie z zasadami dziedziczenia wejdą do kręgu osób uprawnionych, tylko w razie braku bliższych zstępnych. Trzecią pozycję zajmują rodzice, którym prawo do zachowku przysługuje tylko wtedy, gdy w okolicznościach konkretnej sprawy nie ma zstępnych spadkodawcy.

Komu nie przysługuje zachowek?

Zachowek nie przysługuje osobom wydziedziczonym (art. 1008 k.c.), osobom, które są wyłączone od dziedziczenia, tak jakby nie dożyły otwarcia spadku (art. 928 § 2 k.c., art. 1020 k.c., 1049 § 2 k.c.), małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia wyrokiem sądu (art. 940 k.c.), a także osobie, która zrzekła się prawa do zachowku (art. 1048 k.c.). Z uwagi na fakt, że ustawodawca w sposób zamknięty określił krąg podmiotów uprawnionych do zachowku, nie przysługuje on rodzeństwu, zstępnym rodzeństwa, dziadkom, zstępnym dziadków ani pasierbom.

Jak określić wysokość zachowku?

Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. W przypadku uprawnionych trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich zstępnych – proporcja ta wynosi dwie trzecie. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów kodeksu cywilnego, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Konkretne przypadki wyłączeń spod obowiązku zaliczenia wynikają z przepisów prawa. Jest ich szczególnie dużo w przypadku darowizn: np. dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, bądź przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi, darowizny, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Procedura uzyskania zachowku

Proces uzyskania zachowku może być złożony, a jego dochodzenie, jak w przypadku każdego roszczenia prawnego, wymaga ścisłego przestrzegania przepisów prawnych. Jest to roszczenie dochodzone na drodze postępowania cywilnego, a więc w przypadku braku porozumienia między osobą uprawnioną do zachowku a zobowiązaną do jego zapłaty, koniecznym może być wystąpienie z pozwem do Sądu.

• Ustalenie czy zachowek nie został otrzymany: Roszczenie o zapłatę zachowku osoba uprawniona ma tylko wówczas, gdy nie otrzymała już należnej wysokości majątku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

• Dokonanie stosownych obliczeń:Pierwszym krokiem jest atem ustalenie udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku. Następnie należy obliczyć wysokość zachowku. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie jakiej wysokości zachowek został już otrzymany. Na koniec należy obliczyć jaka jest różnica między zachowkiem należnym a otrzymanym: czyli czy istnieje roszczenie o zachowek i w jakiej wysokości.

• Zbieranie dokumentacji:Jak w każdej sprawie prawnej jednym z pierwszych kluczowych kroków jest zebranie niezbędnej dokumentacji. Należy uzyskać akt zgonu zmarłej osoby, a także dostęp do wszelkich dokumentów związanych z dziedziczeniem, takich jak testament, umowy przedmałżeńskie, czy dokumenty potwierdzające własność majątku. Koniecznym będzie również wykazanie ewentualnych darowizn, jeśli miały miejsce. Na tym etapie następuje tez ustalenie do jakiej osoby kierowane będzie roszczenie o zapłatę zachowku, czyli kto jest zobowiązany do jego zapłaty.

• Skonsultowanie się z prawnikiem: Konsultacja z doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w prawie spadkowym może być bardzo pomocna. Adwokat jest w stanie ocenić sytuację prawną, określić, czy spełnione są warunki do ubiegania się o zachowek, wstępnie oszacować wartość roszczenia i ustalić krąg osób uprawnionych i zobowiązanych. Dzięki swej wiedzy adwokaci udzielają konkretnych porad dotyczących dalszych kroków. Kancelaria Szlońscy specjalizuje się w prawie spadkowym i posiada szerokie doświadczenie w rozmaitych sprawach związanych z zachowkiem i dziedziczeniem. Dzięki połączeniu wieloletniej praktyki z wiedzą teoretyczna może dokładnie ocenić każdą sytuację prawną, identyfikując kluczowe elementy oraz potencjalne trudności.

• Ugodowe załatwienie sprawy: Przed skierowaniem roszczenia na drogę sądową warto spróbować zawrzeć ugodę z osobami zobowiązanymi do zapłaty zachowku. Pierwszym krokiem może być wysłanie odpowiedniego wezwania do zapłaty. Dzięki oparciu na przepisach prawa i zamieszczeniu przekonującej argumentacji, jest szansa na uzyskanie zaspokojenia bez konieczności narażania się na postępowanie sądowe. Na tym etapie prawnicy pomagają w pertraktacjach między stronami, formułują pisma i prowadzą rozmowy. Mogą doprowadzić do porozumienia między stronami, przygotować tekst i przeprowadzić przez proces podpisywania ugody. Pouczą też o dalszych krokach i konsekwencjach np. w dziedzinie podatków.

• Złożenie pozwu do Sądu:W przypadku nie osiągnięcia porozumienia między stronami i niemożliwości zawarcia ugody, koniecznym może być złożenia pozwu do Sądu. Pozew musi spełniać wymogi formalne sprecyzowane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Koniecznym jest wykazanie przysługującego roszczenia, zatem do pozwu załącza się niezbędne dokumenty poświadczające dane dotyczące zgonu spadkodawcy, masy majątkowej i relacji rodzinnych. W toku sprawy oprócz dowodów z dokumentów konieczne może być również przesłuchanie świadków, czy powołanie biegłych .

• Rozstrzygnięcie sądu: Sąd podejmie decyzję w sprawie przyznania zachowku, określając jego konkretną kwotę i osobę zobowiązaną do jej zapłaty. Po uzyskaniu orzeczenia sądu można przejść do egzekucji zachowku. W przypadku braku dobrowolnego świadczenia, koniecznym będzie skierowanie sprawy do komornika.

Dlaczego warto zadbać o zachowek?

Prawo do zachowku to instrument prawny mający na celu zabezpieczenie interesów określonych członków rodziny, tak aby nie byli pozbawieni należnej im części dziedzictwa. Roszczenie to aktualizuje się zarówno wówczas, gdy uprawiony został całkowicie pominięty w testamencie, jak i w sytuacji, gdy otrzymana przez niego część majątku jest mniejsza niż przysługujący zachowek. Warto pamiętać o tym uprawnieniu zarówno w toku sporządzania testamentu, jak również po otwarciu spadku i ustalaniu konkretnych proporcji podziału majątki. W swej idei prawo do zachowku ma zagwarantować sprawiedliwy rozdział majątku i ochronić interesy osób najbliższych zmarłego.

Skorzystaj z Pomocy Kancelarii Adwokackiej Szlońscy:

Rozwiązanie spraw związanych z zachowkiem wymaga specjalistycznej wiedzy prawniczej i doświadczenia. Kancelaria Adwokacka Szlońscy gotowa jest sprostać najbardziej skomplikowanym wyzwaniom związanym z dziedziczeniem. Działamy z pełnym zaangażowaniem, starając się zagwarantować naszym klientom rozwiązania prawne dostosowane do ich oczekiwań. Pomagamy na każdym etapie związanym ze spadkobraniem. Niezależnie od problemu prawnego, Kancelaria Adwokacka Szlońscy to solidny, godny zaufania, partner.